بادبان – آرمان میرزانژاد – نیما یوشیج و صادق هدایت که هر یک دروازههای مدرنیسم شعری و داستانی را در ادبیات ایران گشودند رابطه دوستانهشان طبق روایتهای تاریخی با همکاری در مجله موسیقی به سال ۱۳۲۰ آغاز شد. نیما و هدایت در آن مجله آثاری از خود را منتشر میکردند. هدایت در مقالهای با عنوان «شیوههای نوین شعر فارسی» برخورد انتقادی و طنز آمیزی با مقوله شعر جدید نیما دارد. نیما به نقل از احمد افرادی در مقدمه کتاب «خانواده سرباز» از سنگاندازیهای متولیان شعر کهن فارسی مینویسد: «گفتند: انحطاط ادبی در ادبیات آبرومند قدیم رخ داده است. مدتها در تجدد ادبی بحث کردند. شاعر، کارد میبست. جرئت نداشتند صریحاً به او حمله کنند، کنایه میزدند. ولی صداها آنقدر ضعیف بود که به گوش شاعر نرسید. بلا جواب ماند. یعنی فکر در سطح دیگر مشغول کار خود بود…».
هدایت، همین مقدمه را بهانهای برای طنزپردازی میکند و مینویسد: «شاعر بزرگ دیگری [مقصود نیما است] در مقدمه کتاب «خانواده بزّاز» ضمن بیان سبک خود و دشواریهایی که برای هر متجددی در شیوع دادن نظریات تازه پیش میآید، مینویسد: شاعر جفتک میانداخت. جرئت نداشتند به او نزدیک شوند.» و هدایت شعر اندوهناک شب نیما را با نقیضهای به طنز میکشد. نیما نیز با رویکرد طنازانه، داستان کوتاهی به نام «فاخته چه گفت» گیاهخواری هدایت را دستمایه طنز قرار میدهد و او را «کاذب گمراه باشی» مینامد.
اما مقصودم از بیان برخوردها، ظرفیت روانی هدایت و نیما است که ما در روزگار خود فاقد آن انعطافیم. البته بعدتر نیما از خودکشی هدایت متاثر میشود و مینویسد «او (صادق هدایت) مرد و من به خواب فکری خود فرو رفتم» و در یادداشت دیگری او را نویسندهای وطندوست که برای ایران نوشته کنار ابراهیم پورداوود و ذبیح بهروز میگذارد. نیما بیشتر مجال همدلی، همراهی و درک دیگری را نسبت به هدایت داشته است و با نوشتن نامهای چند صفحهای به هدایت، با تحلیل استیل و پرسوناژهای داستانهای او نشان میدهد که دوستی لزوما به دوست بازیهای مبتذل در تعریف و تمجید منجر نمیشود. هرچند نیما برخورد هدایت با خودش در کنگره نویسندگان ایران به سال ۱۳۲۵ را نوعی خودپسندی هدایت برای بزرگتر شدن میداند! اما در جاهای دیگری از خودکشی هدایت سخت متاثر میشود. منتها نیما مسیر خودکشی هدایت را انتخاب نمیکند اما اثر افسردگی و رنج یک فرد پیشتاز را چونان هدایت، در یادداشتهای روزانهاش درک کرده و بیان میکند.
🔥 ممکن است این مطلب نیز برای شما جالب باشد: 👈خطر هوش مصنوعی و آینده ادبیات
