احتمالا بزهای سرزنده، مکتشف قهوه بوده‌اند
بادبان– نعیم نوربخش– افسانه‌ای است که می‌گوید چوپانی تنها به نام کالدی اهل اتیوپی در قرن نهم، وقتی دید که بزهایش بعد از خوردن دانه‌های گیاهی در دشت سرحال و بایگوش می‌شوند، به خاصیت انرژی‌زایی گیاه قهوه پی برد. او مشاهدات خود را با راهب روستایش در میان گذاشت و این راهب بود که پیشنهاد درست کردن یک نوشیدنی از طریق خشک کردن دانه‌های این گیاه و جوشاندن آنها را مطرح کرد. او وقتی دانه‌های قهوه را به داخل آتش انداخت، رایحه‌ای که امروز برای ما قهوه‌نوشان بسیار آشناست، در فضا پیچید. سپس او دانه‌های برشته‌شده قهوه را از میان خاکستر آتش بیرون کشید، آنها را آسیاب و در آب داغ حل کرد. به این ترتیب بود که نخستین فنجان قهوه در جهان طبخ و نوشیده شد.
راهب و پیروانش دریافتند که این نوشیدنی برای شب‌زنده‌داری‌ها و دعاهای شبانه بسیار مفید است چرا که آنها را ساعت‌ها بیدار و هوشیار نگه می‌دارد. پس آن بود که آوازه این نوشیدنی تا فرسنگ‌ها دورتر حتی در شبه‌جزیره عربستان نیز پیچیده شد. البته داستان دیگری نیز حکایت از این دارد که نخستین بار یک عارف یمنی به نام اکبر نورالدین ابوالحسن الشهیدی قهوه را کشف کرده است. گفته می‌شود او روزی متوجه شد که پرندگان پس از خوردن دانه‌های یک گیاه با انرژی فوق‌العاده‌ای بر فراز روستا پرواز می‌کنند. او پس از چشیدن برخی دانه‌های به زمین ریخته‌شده، دریافت که سطح هوشیاری‌اش به طرز غیرمعمولی افزایش یافته است.
قهوه توسط یک شیخ صوفی اهل یمن کشف شده است
داستانی دیگر نیز رایج است که طبق آن شیخی به نام عُمر، از فرقه‌های صوفی یمنی بود که نخستین بار به خاصیت دانه‌های قهوه پی برد. در دورانی که عمر در تبعید و دور از موکا (مکانی در یمن امروزی) به سر می‌برد، او که به خاطر شفای بیماران به واسطه دعا شهرت یافته بود، به غاری در بیابان برای زندگی پناه برده بود.
روزی از فرط گرسنگی به خوردن دانه‌های گیاهی ناشناس رو آورد که مزه‌ای تلخ داشت. او دانه‌ها را برشته کرد اما این کار تنها باعث سفت شدن آنها شد. در نهایت به جوشاندن دانه‌ها رو آورد. یک نوشیدنی قهوه‌ای رنگ با رایحه‌ای خوش به دست آمد که نیرویی غیرطبیعی و خارق‌العاده به او داد. این نوشیدنی به او امکان می‌داد برای چند روز بیدار بماند. این اکتشاف او به قدری برای مردم عجیب بود که نه تنها اجازه دادند او به موکا بازگردد، بلکه نوعی قداست نیز برایش قائل شدند. از آنجا بود که نوشیدن قهوه در جهان عرب گسترش یافت.
تا قرن شانزدهم میلادی، قهوه به یک نوشیدنی رایج در ایران، مصر، سوریه و ترکیه نیز تبدیل شد. این نوشیدنی به نام شراب عربی، توسط هزاران زائری که همه‌ساله به شهر مکه می‌آمدند در جهان اسلام گسترده شد. تاجران یمنی قهوه را از اتیوپی وارد کردند و به کشت آن نیز رو آوردند. صوفیان یمنی اهمیتی دوچندان به آن بخشیدند زیرا به آنها کمک می‌کرد تا تمرکز بیشتری در مکاشفات خود داشته باشند. همچنین قهوه به آنها کمک می‌کرد تا برای رازونیاز شبانه بیشتر بیدار بمانند. این گونه شهرت قوه از خاورمیانه تا غرب در بالکان، ایتالیا و سایر نواحی اروپا و در شرق تا اندونزی و حتی تا آمریکا از طریق دریانوردان هلند گسترده شد.
قهوه باعث ایجاد یک انقلاب اجتماعی شد
قهوه چنان نیروی اثرگذاری داشت که حتی یک انقلاب اجتماعی به راه انداخت. قهوه در خانه‌ها نوشیده می‌شد اما بیشتر از آن در گردهمایی‌های محلی در مکانی به نام قهوه‌خانه نیز با قهوه از میهمانان پذیرایی می‌شد که بسیار سریع در تمام روستاها و شهرهای خاورمیانه و شرق آفریقا گسترش یافتند. این قهوه‌خانه‌ها به سرعت به مکانی برای روابط اجتماعی و ارتباطات مردمی تبدیل شدند.
در کنار نوشیدن قهوه و گفت‌وگوهای گرم، سایر فعالیت‌های سرگرم‌کننده و تفریحی نیز به قهوه‌خانه‌ها آمد از جمله اجرای موسیقی، رقص، بازی شطرنج و از همه مهم‌تر، شایعه‌پراکنی، مجادله و صحبت درباره اخبار روز. این قهوه‌خانه کم‌کم به پاتق روشنفکران و خردمندان برای بحث و آشنایی با جهان خارج تبدیل شدند. به این ترتیب بود که پیوندی مستحکم میان قهوه و روشنفکری ایجاد شد.
نوشیدن قهوه گناه دانسته شد
قهوه نیز مانند الکل تاریخی طولانی از برانگیختن شبهه، ترس و ممنوعیت دینی و حکومتی دارد. اگر کار به دست متعصبان دینی می‌افتاد، امروز شاید تا این اندازه قهوه‌خانه نداشتیم. قضات و عالمان دینی که در سال ۱۵۱۱ در مکه گردهم آمدند، نوشیدن قهوه را حرام اعلام کردند. حاکم مکه به نام خیر بیگ از این واهمه داشت که گردهمایی مردم به بهانه نوشیدن قهوه، بستری برای فعالیت مخالفان با حکومتش بشود. از اینجا بود که قهوه با اغتشاش و انقلاب درآمیخت.
پس از حرام اعلام شده نوشیدن قهوه، بحث درباره سمی بودن یا نبودن قهوه تا ۱۳ سال ادامه یافت تا سرانجام سلطان عثمانی به نام سلطان سلیم در سال ۱۵۲۴ با گرفتن فتوا از مفتی اعظم محمد ابوسعود العماد، مجوز نوشیدن قهوه را صادر کرد. سلطان دستور داد که حاکم مکه به علت بی‌کفایتی اعدام شود. در ادامه او حتی نوشیدن قهوه را امری دینی دانست. در سال ۱۵۳۲ در قاهره نیز ممنوعیت مشابهی برقرار شد و نوشیدن قهوه و قهوه‌خانه‌ها تعطیل شدند.
قهوه، جام شیطان نامیده شد
قهوه به سرعت به واسطه تجارت سودآور ونیز با جهان عرب، وارد اروپا شد. در ابتدا اروپاییان به دیده تردید و تعصب به قهوه می‌نگریستند. در خیابان‌ها از زبان مسافران خاورمیانه، داستان‌هایی رازآلود درباره سمی بودن نوشیدنی قهوه در خیابان‌ها رواج یافت. از نظر کاتولیک‌ها، قهوه ابداع تلخ شیطان برای نفوذ کفار و رواج آن به جای شراب بود. به همین دلیل نوشیدن قهوه در تمام مراسم‌ها ممنوع شد.
اوضاع چنان آشفته شد که پاپ کلمنت هشتم ناچار شد مداخله کند. او یک فنجان قهوه را نوشید و اعلام کرد که قهوه یک هم نوشیدنی مسیحی و هم اسلامی است. پس از نوشیدن قهوه او گفت که نوشیدنی شیطان بسیار لذیذ است … باید با تقدیس آن، شیطان را فریب دور بزنیم! از آن موقع به قهوه جام شیطان نیز گفته می‌شود.
قهوه در اواسط قرن هفدهم وارد انگلستان شد
نخستین قهوه‌خانه انگلستان سال ۱۶۵۰ در آکسفورد و تویط یک یهودی به نام جیکوب تأسیس شد. این قهوه‌خانه تا امروز به نام گراند کافه برقرار است. دو سال پس از آن نخستین قهوه‌خانه لندن نیز گشایش یافت. یک یونانی به نام پاسکا روزی این قهوه‌خانه را تأسیس کرد که شعبه‌ای را هم سال ۱۶۷۲ در پاریس راه‌اندازی کرد.
قهوه‌خانه نخستین اینترنت جهان است
برای بسیاری از روشنفکران، قهوه‌خانه کارکردی مانند روزنامه یا اینترنت داشت. ساموئل پِپیز (نویسنده و آدمیرال نیروی دریایی بریتانیا) در کتاب خاطرات خود می‌نویسد آخرین اخبار مانند وقایع جنگ با هلند، مشاهده یک شهاب‌سنگ (۱۶۶۴) و شیوع طاعون و درمان‌های آن (۱۶۶۵) را در قهوه‌خانه دریافت می‌کرده است. در خاطراتی که به ۲۴ می ۱۶۶۳ مربوط می‌شود، او به مباحثاتی پیرامون امپراتوری روم، تفاوت بیداری و رویا و مقاله‌ای درباره حشرات اشاره می‌کند. در سال ۱۶۷۵ تنها در انگلستان بیش از ۳۰۰۰ قهوه‌خانه افتتاح شده بود. حتی در برخی قهوه‌خانه‌ها خدمات اقامت و صبحانه نیز ارائه می‌شد.
منبع: History Revealed
