سریال «بزنگاه» به کارگردانی رضا عطاران، یکی از آثار ماندگار و تاثیرگذار تلویزیون ایران در دهه ۸۰ است که با طنزی تلخ و گزنده به مسائل اجتماعی و خانوادگی پرداخت. این مجموعه نه‌تنها در زمان پخش اولیه خود از شبکه سه در رمضان ۱۳۸۷ با استقبال گسترده مخاطبان مواجه شد، بلکه به دلیل جسارت در پرداختن به موضوعات حساس، جنجال‌های زیادی نیز به پا کرد. بازپخش این سریال در ماه مبارک رمضان امسال از شبکه آی‌فیلم فرصتی است برای بازخوانی و تحلیل دوباره این اثر و همچنین بررسی تغییرات در نگاه صداوسیما به تولیدات طنز و مسائل اجتماعی.
جسارت در پرداختن به موضوعات حساس
آنچه «بزنگاه» را در زمان پخش اولیه‌اش به اثری جنجالی تبدیل کرد، رویکرد بی‌پروای آن به موضوعات حساس بود. شوخی با مراسم عزاداری، نمایش اعتیاد به شکلی طنزآمیز و دیالوگ‌هایی که گاه به تابوها نزدیک می‌شد، انتقادات شدیدی را از سوی برخی به دنبال داشت. در شهریور ۱۳۸۷، شورای نظارت بر صداوسیما نامه‌ای به مدیریت این سازمان ارسال کرد و خواستار توقف پخش سریال شد؛ دلیلی که ذکر شد «هنجارشکنی» و «انتقادات مردمی» بود. با این حال، شبکه ۳ در اطلاعیه‌ای اعلام کرد که پخش ادامه خواهد یافت و این تصمیم نشان داد که سریال علی‌رغم جنجال‌ها، پایگاه محکمی در میان مخاطبان دارد. این حواشی نقطه عطفی در مسیر حرفه‌ای عطاران بود. پس از «بزنگاه»، او دیگر با تلویزیون همکاری نکرد و راهش را به سمت سینما و شبکه نمایش خانگی تغییر داد. جدایی او از صداوسیما که بسیاری آن را به فشارهای ناشی از این جنجال‌ها نسبت می‌دهند، خلأیی را در تلویزیون به جای گذاشت که هنوز پُر نشده است.
بازپخش سریال‌ها با سانسورهای گسترده
بازپخش «بزنگاه» در رمضان امسال از شبکه آی‌فیلم، با تغییراتی همراه بوده که بحث‌برانگیز شده است. سانسورهای گسترده، از حذف دیالوگ‌های طنز گرفته تا پرش‌های ناگهانی در سکانس‌ها، واکنش‌های منفی زیادی را در فضای مجازی برانگیخته است. مخاطبان معتقدند این دخل و تصرف‌ها، افزون بر کاهش کیفیت روایت و جذابیت اثر، این پرسش را ایجاد کرده که چرا آنچه در سال ۱۳۸۷ قابل پخش بود، حالا مشکل‌ساز شده است؟ پاسخ شاید در تغییر رویکرد صداوسیما نهفته باشد؛ سازمانی که در دهه هشتاد هنوز فضایی برای تجربه‌های جسورانه داشت، حالا محافظه‌کارتر شده و به نظر می‌رسد ترجیح می‌دهد حتی آثار قدیمی را با معیارهای سخت‌گیرانه‌تر امروزی بازسازی کند. رویکردی که در بازپخش برخی آثار پرمخاطب نیز تکرار شده بود.
جای خالی عطاران در سریال‌های تلویزیونی
جای خالی عطاران در تلویزیون، بیش از هر زمان دیگری با پخش مجدد «بزنگاه» احساس می‌شود. او که با آثاری چون «خانه به دوش»، «متهم گریخت» و «بزنگاه» استاندارد طنز تلویزیونی را بالا برده بود، حالا غایب بزرگی است که جایگزینی برایش پیدا نشده است. اهمیت این موضوع زمانی بیشتر می‌شود که با نگاهی به آثار طنز رمضانی سیما در سال‌های اخیر به‌ویژه تولیدات سال ۱۴۰۳، فاصله فاحش آن‌ها با آثار جذاب و پرمخاطب عطاران عریان می‌شود.
راه طولانی صداوسیما برای بازگشت به دوره طلایی
بازپخش «بزنگاه» پس از هفده سال، هم نوستالژی را زنده کرد و هم حسرتی را برانگیخت؛ حسرت روزهایی که تلویزیون جرات تجربه‌های تازه را داشت و استعدادهایی چون عطاران در آن می‌درخشیدند. این سریال با همه نقاط قوت و ضعفش، یادآور دورانی است که طنز تلویزیونی حرف‌هایی برای گفتن داشت. جای عطاران خالی است نه فقط به خاطر لحظات شیرینی که می‌آفرید بلکه به خاطر جسارتی که می‌توانست طنز را از سطحی‌نگری نجات دهد و به آن عمق و معنا ببخشد. اما ضعف آثار کنونی نشان می‌دهد که صداوسیما راهی طولانی برای بازگشت به آن دوران طلایی پیش رو دارد.
منبع: فردا رسانه / سید محسن محسنی
