در این گزارش با ۷ مرکز و رویداد بزرگ هنرهای تجسمی در امارات متحده عربی آشنا می‌شوید که تاثیر شگرفی در تجارت هنرهای تجسمی خاورمیانه داشته‌اند و هرکدام تبدیل به یک ابرقدرت هنری در منطقه شده‌اند.
آرت‌فر دوبی
آرت‌فر دوبی یک رویداد هنری بین‌المللی است و جایگاهی برای تعامل با هنر خاورمیانه، شمال آفریقا و جنوب آسیا به شمار می‌رود. اولین دورۀ آرت‌فر دوبی در سال ۲۰۰۷ برگزار شد و اکنون جزو ۱۰ آرت‌فر موفق دنیا به حساب می‌آید. این گردهمایی هرساله در ماه مارس برگزار می‌شود و میزبان جمع بسیاری از هنرمندان و گالری‌ها از نقاط مختلف جهان است. آرت‌فر دوبی برنامه خود را در سه قالب «گالری‌های هنر معاصر»، «هنر مدرن» و «اجرای تک‌نفره» یا همان رِزیدنت برگزار می‌کند. در بخش هنر معاصر، از موفق‌ترین و قدرتمندترین گالری‌ها تا فضاهای هنری نوپا می‌توانند آثار هنرمندان را با مدیاهای مختلف هنری چون نقاشی، طراحی، مجسمه، چیدمان، ویدئو، عکس و هنر اجرا (پرفورمنس) به نمایش بگذارند. در قسمت گالری مدرن، گالری‌ها آثار هنری برتر استادان و پیشگامان برجستۀ مدرنیسم در هنر منطقۀ خاورمیانه، شمال آفریقا و هند و پاکستان را بررسی می‌کنند و به نمایش می‌گذارند. تاریخ تولید خلق آثار باید بین سال‌های ۱۹۴۰ تا ۲۰۰۰ میلادی باشد. بخش گالری رزیدنت، برنامۀ جدیدی است که با هدف رشد و ارتقای خلاقیت هنرمندان و خلق آثار نوآورانه اجرا می‌شود و آرت‌فر از گالری‌ها دعوت می‌کند تا با یک هنرمند در این بخش حضور بیابند. هنرمندان چهار تا هشت هفته در اقامتگاهی در دوبی اقامت می‌کنند و در طول این مدت با الهام از فضای بومی و محلی منطقه و با تکیه بر تجربیات هنری خود، مجموعه آثار نو و بدیعی خلق می‌کنند. آثار نهایی را گالری‌های مربوط در بخش جدید نمایشگاه نمایش می‌دهند. آرت‌فر علاوه بر سالن‌های نمایش آثار، برنامه‌های گسترده‌ای را نیز برگزار می‌کند؛ گردهمایی جهانی هنر، رونمایی از آثار هنری برندۀ جایزۀ سالانۀ ابراج، نمایش فیلم و موسیقی، برگزاری کارگاه‌های هنری، ورکشاپ‌ها، مدرسۀ هنر برای هنرمندان، برنامه‌های آموزشی ویژۀ کودکان و پروژه‌های کارآموزی برای دانشجویان، تنها بخشی از این فعالیت‌ها است. در این راستا ادارۀ فرهنگ و هنر دوبی (DCAA) از طرح و برنامه‌های آموزشی غیرانتفاعی سالانۀ نمایشگاه حمایت می‌کند. اهمیت حضور در چنین عرصه‌هایی انکارناپذیر است و گالری‌های دوبی تلاش کرده‌اند در طی این سال‌ها با تمرکز بر هنرمندان روبه‌رشد خاورمیانه، در حد استانداردهای جهانی ظاهر شوند. از آن جمله می‌توان به گالری‌هایی نظیر «ایام»، «خط سوم»، «ایزابل وان دن اینده» و «لاوری شبیبی» اشاره کرد.
جایزۀ ابراج
گروه هنری جایزۀ ابراج را شرکت «ابراج کاپیتال» در سال ۲۰۰۸ تأسیس کرد. جایزۀ ابراج یکی از مهمترین جوایز و رقابت‌های هنری بین‌المللی محسوب می‌شود که به هنرمندان خاورمیانه، شمال آفریقا و جنوب آسیا اختصاص دارد. مهمترین ویژگی جایزۀ ابراج این است که به اثر هنری تکمیل‌شده تعلق نمی‌گیرد بلکه هنرمندان باید طرح‌های خود را برای کمیتۀ داوری ارسال کنند. معیار انتخاب، طرح‌ها و پروپوزال‌هایی است که نوآوری و خلاقیت را ملاک کار خود قرار داده‌اند و به حفظ ریشه‌های فرهنگی پرداخته‌اند. ویژگی دیگر این است که جایزه به کار مشترک یک هنرمند و یک کیوریتور تعلق می‌گیرد و پس از اعلام نتایج، برنده‌ها فرصت دارند طی شش ماه با بخشی از جایزۀ نقدی، اثر خود را در قالب مدیوم‌های مختلف اجرا کنند. برندۀ اصلی و برگزیدۀ این جایزه، مبلغ ۱۰۰ هزار دلار دریافت می‌کند و در مراسم افتتاحیۀ آرت‌فر دوبی از این اثر رونمایی می‌شود. علاوه بر این، هیئت داوری سه جایزه به مبلغ ۱۰ هزار دلار هم به سه هنرمند برتر و منتخب اعطا می‌کند. این هنرمندان نیز امکان نمایش آثار خود را در آرت فر دوبی خواهند داشت. آثار برنده پس از آرت‌فر، به مجموعه و کلکسیون آثار هنری ابراج منتقل می‌شوند و در موزه‌های معتبر کشورهای مختلف نیز در معرض دید مخاطبان قرار می‌گیرند.
حراج‌خانۀ کریستیز دوبی
حراج‌خانۀ کریستی یا کریستیز را اولین بار شخصی به نام «جیمز کریستی» در سال ۱۷۶۶ در لندن تأسیس کرد. این حراج‌خانه در مدت‌زمان کوتاهی توانست به مرکز مهمی برای مبادلات هنری تبدیل شود. کریستی بزرگ‌ترین خانۀ حراج دنیا شناخته می‌شود و در حال حاضر ۸۵ شعبه در ۴۳ کشور جهان دارد. این خانۀ حراج، با افتتاح شعبه‌ای در دوبی در سال ۲۰۰۶، اولین حراج بین‌المللی هنر مدرن و معاصر خاورمیانه را برگزار کرد. از آن زمان تاکنون، کریستی آثار هنرمندان خاورمیانه را با ارزش هنری ۲۱۵ میلیون دلار به فروش رسانده است. از این رو خود را خانۀ پیشرو حراج برای این رده فروش در منطقه می‌داند و تاکنون بیش از ۴۵۰ رکورد فروش جهانی برای هنرمندان خاورمیانه به ثبت رسانده است. حراج کریستی دوبی، دو بار در سال در ماه‌های نوامبر و مارس در دبی برگزار می‌شود. در طول یک دهۀ اخیر، فروش این آثار هنری روند روبه‌رشدی داشته است و مجموعه‌داران از سراسر جهان با پیشنهاد قیمت‌های بی‌سابقه در آن شرکت کرده‌اند. هنرمندان ایرانی نیز در دوره‌های مختلفی از این حراج‌ها رکورددار بوده‌اند. علاوه بر مزایده‌های معین، کریستی در سال‌های اخیر از فرصت‌های آموزشی نیز پشتیبانی کرده و در این راستا برای برپایی نمایشگاه‌ها و سمینارهای آموزشی و فعالیت‌های علمی در سراسر منطقه اقدام کرده است. این رویدادها در سال‌های اخیر در قطر، ابوظبی، عربستان، لبنان، کویت و بحرین به‌صورت نمایشگاه‌های غیرفروش، دوره‌های آموزشی کریستی و انتشار کتاب برگزار شده است. همچنین این مجموعه به‌طور منظم از فعالیت‌های خیرخواهانۀ مختلف، از جمله فروش آثار در مزایده‌های دوبی، حمایت کرده تا جایی که درآمد سازمان‌های خیریه در خاورمیانه بیش از ۲۵میلیون دلار افزایش یافته است. اکنون خانۀ حراج کریستی دوبی به‌عنوان یکی از مهمترین بنگاه‌های تجاری آثار هنری به شهرت جهانی رسیده است.
حراج‌خانۀ ساتبیز دوبی
حراج‌خانۀ ساتبی یا ساتبیز را اولین بار «ساموئل بیکر» در سال ۱۷۶۶ در لندن افتتاح کرد. این حراج‌خانه اکنون با بیش از ۸۰ شعبه در ۴۰ کشور جهان و برگزاری حدود ۲۵۰ مزایده در سال، یکی از قدیمی‌ترین و بزرگ‌ترین شرکت‌های بین‌المللی حراج در سراسر جهان شناخته می‌شود. این مرکز با هدف جهانی‌تر شدن، اولین شعبۀ خود در خاورمیانه را سال ۲۰۰۸ در دوحۀ قطر تأسیس کرد. به‌دلیل استقبال مردم، افزایش شرکت‌کنندگان و رشد روزافزون شرکت‌های حراج در این منطقه، ساتبی در مارس ۲۰۱۷، دفتر رسمی خود را در دوبی با برپایی نمایشگاهی از آثار هنرمندان برجستۀ سراسر جهان افتتاح کرد. اولین حراج ساتبی در ۱۳ نوامبر ۲۰۱۷ در دوبی برگزار شد. در این حراج، آثار هنرمندان مدرن و معاصر خاورمیانه در زمینه‌های نقاشی، طراحی، عکاسی، نسخ خطی و… گردآوری شده بود و در آن آثار هنرمندان مطرح ایرانی با قیمت‌های دور از انتظار به فروش چشمگیری دست یافت.
دوسالانۀ بین‌المللی شارجه
دوسالانۀ شارجه یک رویداد هنری با محوریت هنر معاصر است که هر دو سال یک‌بار در این منطقه برگزار می‌شود. شارجه از ۱۹۹۳ میزبان نمایشگاه دوسالانه بوده و تاکنون ۱۳ دورۀ آن برپا شده است؛ این شهر در سال ۱۹۹۸ از سوی سازمان یونسکو به‌عنوان پایتخت فرهنگی جهان عرب شناخته شد و امروزه دوسالانه از نمایشگاهی سنتی و منطقه‌ای به یک رویداد شناخته‌شدۀ بین‌المللی تبدیل شده است. در ابتدا این رخداد با شیوه‌ای کلاسیک و هنرمندان منتخب برگزار می‌شد اما از سال ۲۰۰۳ زمانی که «هورالقسیمی» مدیریت اجرایی و کیوریتوری آن را بر عهده گرفت در برپایی آن تغییراتی پدید آمد و هر دورۀ این برنامه با یک موضوع یا تِم برگزار می‌شود و هنرمندان سعی می‌کنند گوشه‌ای از فرهنگ کشورشان را به نمایش بگذارند. «بنیاد هنری شارجه» برگزاری این نمایشگاه را برعهده دارد و مخاطبان از ماه مارس تا ماه ژوئن می‌توانند از آن بازدید کنند. دوسالانۀ شارجه علاوه بر نمایش آثار هنری، برنامه‌هایی نظیر نمایش فیلم، اجرای موسیقی، پرفورمنس، هنرهای نمایشی و برنامه‌های آموزشی را برای تمامی سنین با هر سطح توانایی و علاقه‌مندی در نظر می‌گیرد. در این میان، گالری‌ها و موزه‌های شارجه در برگزاری این دوسالانه و هنر معاصر نقشی تأثیرگذار دارند. از میان آن‌ها می‌توان به «موزۀ هنر شارجه»، «موزۀ هنرهای معاصر شارجه» و «مرکز هنری مرایا» اشاره کرد. گفتنی است بنیاد هنری بارجیل در مرکز مرایا فعالیت می‌کند.
جایزۀ جمیل
جایزۀ بین‌المللی جمیل با رویکرد هنر معاصر و الهام از طراحی سنتی اسلامی برگزار می‌شود. هدف از برگزاری چنین برنامه‌ای کشف ارتباط بین هنر و سنت اسلامی در گذشته و هنر معاصر امروز است. جایزۀ جمیل از ۲۰۰۹ از سوی موزۀ ویکتوریا و آلبرت لندن با همکاری مؤسسۀ هنری جمیل در شارجه، هر دو سال یک‌بار برگزار می‌شود. موزۀ «ویکتوریا و آلبرت» یکی از بزرگ‌ترین مجموعه‌های هنر اسلامی خاورمیانه است و از سال ۱۸۵۰ این آثار را جمع‌آوری می‌کند و اینک بخشی از این آثار در گالری هنر اسلامی جمیل نگهداری می‌شود. معیار انتخاب آثار، حفظ دستاوردهای گذشتۀ جهان اسلام در زمینۀ هنر است که باید در آثار هنرمندان معاصر منعکس شود. شرکت‌کنندگان می‌توانند از هر قوم، مذهب و فرهنگی باشند. معمولاً در این رقابت ۹ نفر به مرحلۀ پایانی راه پیدا می‌کنند و یک نفر به‌عنوان هنرمند برگزیده انتخاب می‌شود. مبلغ این جایزه به ارزش ۲۵ هزار پوند است که به نفر اول اعطا می‌شود. طی برپایی دوره‌های مختلف، هنرمندان بسیاری از کشور ایران به مرحلۀ نهایی راه یافته‌اند. از میان آن‌ها می‌توان به رضا عابدینی، افروز عمیقی، خسرو حسن‌زاده، منیر فرمانفرمایان، بابک گلکار، سهند حسامیان و شاپور پویان اشاره کرد. در این میان، افروز عمیقی (هنرمند ایرانی مقیم آمریکا) در ۲۰۰۹ توانست برندۀ این جایزه شود. پس از نمایش آثار منتخب و اعلام نتایج، آثار هر ۹ نفر در یک تور سراسری در نقاط مختلف دنیا به نمایش درمی‌آید و فرصت خوبی برای معرفی و شناخته شدن هنرمندان فراهم می‌کند
آرت‌فر ابوظبی
آرت‌فر ابوظبی رخدادی بین‌المللی و فراتر از مفهوم یک نمایشگاه سنتی است. وزارت فرهنگ و میراث ابوظبی این آرت‌فر را اولین بار در سال ۲۰۰۷ در کاخ امارات ابوظبی برگزار کرد. این نمایشگاه هرساله در ماه نوامبر برپا می‌شود و یک بنگاه تجاری مهم برای گالری‌ها محسوب می‌شود. آرت‌فر در دو بخش گالری‌های معاصر و مدرن برگزار می‌شود و گالری‌های شرکت‌کننده باید حداقل هفت سال سابقۀ فعالیت داشته باشند. از ۲۰۱۷ بخش تازه‌ای با عنوان «اجرای تک‌نفره» به این آرت‌فر افزوده شده که در آن هر گالری یک هنرمند و اثرش را معرفی می‌کند. در کنار نمایش آثار هنری، هنرهای نمایشی ابوظبی با همکاری کیوریتورها، برنامه‌ای آموزشی ترتیب می‌دهند تا نمایشگاه را به محلی برای گفت‌وگو و تبادل نظر تبدیل کنند و به بازدیدکنندگان این امکان را بدهند تا با هنر تجربی معاصر آشنا شوند. همچنین اجراهای هنری (پرفورمنس)، گفتمان‌های فرهنگی هنری دربارۀ هنر معاصر خاورمیانه، ورکشاپ‌ها، انتشار کتاب، سخنرانی‌های آموزشی توسط شخصیت‌های مشهور بین‌المللی و اجرای هنر خیابانی جزو دیگر برنامه‌های این آرت‌فر است.
«پروژۀ بال» و «جایزۀ غرفۀ هنری (پاویلیون)» دو رویداد و رقابت سالانه است که با هدف حمایت از استعدادهای خلاق جوانان اماراتی، از سوی آرت‌فر ابوظبی اجرا می‌شود. در بخش پروژۀ بال، از طراحان خواسته می‌شود با بازآفرینی شکل بال، که بخشی از نشانۀ (لوگو) آرت‌فر ابوظبی است طرحی جدید ارائه کنند و در جایزۀ پاویلیون از دانشجویان و فارغ‌التحصیلان سراسر امارات دعوت می‌شود تا طرح‌های معماری خود را به نمایش بگذارند. به برندگان هر دو بخش، علاوه بر اهدای جایزۀ نقدی و چاپ و انتشار آثارشان، امکان حضور در آرت‌فر نیز داده خواهد شد.
جزیرۀ «سعدیات» سال‌هاست که محل برپایی آرت‌فر ابوظبی است و در کنار آن، «موزۀ گوگنهایم» و «موزۀ ملی زاید» در سال‌های آینده ابوظبی را به قطب فرهنگی هنری منطقه تبدیل می‌کنند. بنابراین گالری‌های ابوظبی امروزه به پایگاه‌های قدرتمندی برای نمایش و فروش آثار هنری خاورمیانه تبدیل شده‌اند. از طرفی حضور گالری‌های تراز اول دنیا باعث شده تا گالری‌هایی مانند «سالوا زیدان»، «قاف»، «هنر مدرن اتحاد»، «قطب هنری ابوظبی» و… در این بازار رقابتی بیشتر تلاش و فعالیت کنند. امارات متحدۀ عربی در دو دهۀ اخیر، با ایجاد زیرساخت‌های مؤثر درزمینۀ هنر و جذب گردشگران به‌جای تکیه بر صادرات نفتی به فکر تغییر و جایگزینی تکیه‌گاه‌های اقتصادی خود بوده و با سرمایه‌گذاری و تعیین برنامه‌های هدفمند توانسته مرکزیت هنری منطقه را در دست گیرد.
منبع: مجله برای فردا
