بادبان: ناصر تقوایی مستند «نانخورهای بیسوادی» را در سال ۱۳۴۵ خورشیدی و برای تلویزیون ملی ایران ساخت. نانخورهای بیسوادی که از آثار اولیه این فیلمساز شناخته‌شده ایرانی به شمار می‌رود در واقع مستندی گفت‌وگو محور است که با عریضه نویس‌هایى که کنار دادگاه‌ها مى‌نشینند و براى مردم عریضه مى‌نویسند مصاحبه می‌کند؛ افرادی که به نوعى نان بی‌سوادى مردم را مى‌خورند. در بخشی از این فیلم یا به گفته تقوایی سوال می‌شود که اگر مردم باسواد شوند شما از کجا نان می‌خورید؟
⏰ زمان تماشا: ۱۲ دقیقه
به گزارش بادبان، در گذر از نیم قرن پس از ساخت این مستند، همچنان عده‌ای از منتقدان و اهالی هنر معتقدند که تقوایی این مستند و چند اثر دیگرش در دهه ۴۰ را سفارشی و در راستای منویات نظام شاهنشاهی ساخته و از این جهت بر اصالت وجودی آن خرده می‌گیرند.
در همین ارتباط، مرضیه وفامهر که دستیار ناصر تقوایی در تولید تعدادی از فیلم‌هایش بوده درنشستی که زمستان ۱۳۹۵ پیرامون نقد و بررسی چند اثر مستند ناصر تقوایی در خانه هنرمندان تهران برگزار شد درباره سفارشی خواندن برخی از تجربه‌های تقوایی توضیح داد: «درواقع سفارشی کاری برای تقوایی واژه مناسبی نیست. سفارش جایی معنا دارد که سفارش گیرنده برای دریافت حقوق مادی با وجود باورهایش کاری را انجام می‌دهد و خود یا مخاطب خود را تحمیق می‌کند. خسرو نشان، سفارش دهنده فیلم‌های «کشتی یونانی» و «تمرین آخر»، اذعان می‌کند من ۳۰ دقیقه فیلم از تقوایی خواستم او در عرض یک هفته، با ۶۴ دقیقه فیلم و درخواست دستمزد اندکی برگشت. تقوایی با این فیلم‌ها دولت را سرکیسه نکرد. او سخت فیلم می‌سازد و کاری به جایگاه فیلم در آینده ندارد.»
به هر روی نانخورهای بیسوادی مستند ظریفی است که تماشایش پس از ۶ دهه همچنان دیدنی است. ناگفته نماند که سال ۱۳۹۳ و برای نخستین بار پس از انقلاب، نانخورهای بیسوادی از شبکه مستند سیما و در قالب برنامه گنجینه با اجرای پریوش نظریه پخش شد. اکنون رسانه بادبان پس از سال‌ها نسخه تلویزیونی این اثر تقوایی را برای علاقمندان به آثار مستند منتشر می‌کند.
