«کارت ملی شما را ۱۰۰ میلیون تومان خریداریم.» این سخنان یک پرنده‌فروش است که مدعی است تنها برای کد و کارت ملی اشخاص حاضر به پرداخت این میزان پول است؛ مبلغی بالایی که در شرایط سخت اقتصادی حاکم، قطعا افراد زیادی را وسوسه می‌کند تا به این درخواست تن دهند.
شاید مشابه چنین درخواستی از سوی کاسبان و افراد گروه‌های مختلف نیز مطرح شود. فارغ از آنکه تسری چنین رویکردی در جامعه نشان‌دهنده عمق فاجعه اقتصادی است که تمامی گروه‌های جامعه را به سمت دلالی و استفاده از رانت ناشی از اقتصادی دستوری سوق داده و تداوم آن با این وضعیت اجتناب‌ناپذیر خواهد بود اما اینکه این افراد با کارت ملی چه درآمدی کسب می‌کنند که حاضرند بابت آن ۱۰۰ میلیون بپردازند موضوعی است که بررسی‌ها از رانتی بزرگ در بورس کالا حکایت دارد؛ چراکه علیرغم سودی که خودروسازان از عرضه محصولات خود در بورس کالا می‌کنند اما عدم عرضه مناسب و تورم انتظاری حاکم باعث شده تا بازار آزاد همچنان قیمت خود را بر اساس نرخ دلار ۴۰ هزار تومانی منطبق کند.
البته این روند شاید در خودرو‌های داخلی چندان نمود نیابد اما در آستانه ورود خورو‌های وارداتی، مقاومت بازاریان و دارندگان خودرو‌های خارجی قدیمی چند میلیارد تومانی باعث شده تا از هم‌اکنون برای ورود خارجی‌های باکیفیت و کسب سود‌های چند صد میلیونی صف‌های زیادی تشکیل شود و در این میان محدودیت خرید چاره‌ای جز خرید و فروش کارت ملی افراد و دهک‌های پایین جامعه را باقی نمی‌گذارد.
گسترش دلالی‌گری در جامعه
بررسی‌های روزنامه آرمان امروز از رونق معاملات خرید خودرو در بورس کالا نشان می‌دهد در هفته‌های گذشته صف‌های طولانی برای عرضه خودرو در بورس کالا تشکیل شده که این موضوع باعث شده تا در هفته پیش رو عرضه ۱۲ هزار خودرو در این تالار برنامه‌ریزی شود. از سوی دیگر خبر عرضه قریب‌الوقوع خودرو‌های وارداتی در بورس کالا نیز مزیدی بر علت بوده تا شاهد تشدید صف‌های خرید باشیم اما محدودیت‌های خرید خودرو خود را در قالب بازار سیاه معاملات کارت ملی نمایان کرده است.
در واقع بر اساس قانون خرید خودرو در بورس کالا، «هر کد ملی (خریداران حقیقی) صرفا مجاز به ثبت سفارش روی یکی از کد‌های عرضه‌شده در تاریخ عرضه و صرفا برای یک دستگاه خودرو هستند.» بنابراین از بین هر تعداد محصولی که عرضه می‌شود هر فرد فقط می‌تواند برای یک خودرو درخواست خرید ثبت کند. بر اساس این قانون، هر فرد دارای کارت ملی که بالای ۱۸ سال سن دارد و از سال ۹۸ تاکنون خودرویی به نام داشته یا دارد، نمی‌تواند از طریق بورس کالا صاحب خودرو شود. در واقع اصلی‌ترین شرط برای خرید خودرو بورسی، داشتن کارت ملی و نداشتن خودرو از چهار سال قبل تا به امروز است.
سود‌های ۵۰ تا ۵۰۰ میلیون تومانی خریداران کارت ملی
حال چه اتفاقی افتاده که علاوه بر دهک‌های پایین جامعه، دهک‌های متوسط نیز چاره‌ای جز فروش کارت ملی خود ندارند؛ موضوعی که در بورس کالا رقم خورده و نتیجه آن نه تنها دلالی و قیمت خودرو را در بازار آزاد کاهش نداده بلکه اندک افرادی را که از طریق قرعه‌کشی قادر به خرید خودرو بودند نیز از بازار حذف کرده است. البته میزان سودی که خریداران کارت از خودرو‌های بورسی به دست می‌آورند از حداقل ۵۰ تا ۵۰۰ میلیون تومان بسته به نوع خودرو در نوسان است.
اجاره کارت ملی برای خرید خودرو یعنی کسانی که سرمایه دارند از کارت ملی کسانی که پول ندارند استفاده کنند و خودرو بخرند. این اتفاق در بازار دلار نیز طی چند سال اخیر رخ داده است. در این معامله صاحب سرمایه از کارت ملی فرد دیگری استفاده می‌کند. در اینجا به صاحب کارت ملی اجاره یا بخشی از سود داده می‌شود. در بازار ارز هر کارت ملی را بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ هزار تومان اجاره می‌دادند. از آنجا که سود خرید خودرو از بورس کالا معمولا بیش از ۵۰ میلیون تومان است و در خودرو‌های گرانقیمت چند صد میلیون تومان هم می‌شود، احتمالا پولی که به صاحب کارت ملی داده می‌شود خیلی بیشتر از بازار ارز است.
