صنایع‌دستی به کارها، صنایع و هنرهایی اطلاق می‌شود که کل مراحل ساخت آن با استفاده از دست و ابزارهای دستی انجام می‌گیرد. مراحلی برگرفته از فرهنگ، هنر، بینش و ذوق مردم هر منطقه که با چاشنی خلاقیت‌های صنعتگران همراه است و باعث می‌شود نقش این آثار هنری مجزا از آثار مشابه ماشینی باشد و مستقیم بر جان و دل بنشیند. در ساخت هر یک از این صنایع که همگی به‌عنوان کالایی برای معرفی ویژگی‌های قومی و فرهنگی هر منطقه به‌شمار می‌روند، از مواد بومی استفاده می‌شود. تبادل صنایع‌دستی نوعی پیوند فرهنگی میان جوامع مختلف ایجاد می‌کند و منجر به بهبود روابط بین این جوامع می‌شود. صنایع دستی و هنرهای دستی، هموار کننده مسیری برای ورود به دنیای اقوام و ملل گوناگون و یکی از جذاب‌ترین شیوه‌های ممکن برای شناخت اقوامی متشکل از فرهنگ‌ها و اعتقادات گوناگون است. هنرمندان فعال در این بخش با روحیه‌ای ملی و قومی، عشقی سرشار به فرهنگ خود و علاقه‌ای وصف‌ناپذیر به هنر، با بهره‌گیری از مصالح، رنگ‌ها و چاشنی ذوق و سلیقه خود شروع به خلق اثری نو برآمده از باورها و آرزوهای سرزمین خود می‌کنند و با بهره‌گیری از هنر، عشق و باور خود را به سراسر جهان معرفی می‌کنند و ترویج می‌دهند.
شهرهای خلاق یونسکو
شبکه شهرهای خلاق یونسکو (UCCN) پروژه‌ای از یونسکو است که در سال ۲۰۰۴ در راستای ارتقا و تقویت همکاری میان شهرهایی راه‌اندازی شد که خلاقیت را به‌عنوان یک عامل اصلی و استراتژیک برای توسعه پایدار شهری خود از نظر جنبه‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیست‌محیطی می‌شناسند و در حال حاضر ۲۴۶ عضو دارد که هدف مشترک همگی آن‌ها اقدامات یک‌سو در راستای قراردادن خلاقیت و صنایع فرهنگی در قلب برنامه‌های توسعه شهری در سطح محلی و همکاری فعال در سطح بین‌المللی است. شبکه شهرهای خلاق یونسکو همچنین در سراسر جهان پتانسیل خلاقانه خود را برای ایجاد راه‌حل‌های نوآورانه برای چالش‌های اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی دنیای مدرن بسیج می‌کند و متعهد به حمایت از چارچوب‌های سازمان ملل‌متحد، به‌ویژه دستورکار ۲۰۳۰ برای توسعه پایدار است. در اصل یکی از مأموریت‌های پایه‌گذاری آن برانگیختن هوش‌جمعی به‌منظور ترویج، نمایش و تقویت نقش خلاقیت به‌عنوان یک کاتالیزور برای ساخت شهرهای پایدارتر، تاب‌آور و فراگیر محسوب می‌شود. این شبکه هفت حوزه خلاقانه «صنایع‌دستی و هنر عامیانه»، «طراحی»، «فیلم»، «غذا»، «ادبیات»، «هنرهای رسانه‌ای» و «موسیقی» را پوشش می‌دهد.
شهرهای خلاق صنایع دستی جهان
حوزه «شهر صنایع‌دستی و هنرهای عامیانه» بخشی گسترده از شبکه شهرهای خلاق یونسکو در سراسر جهان است که شهرهای برگزیده فعلی این حوزه در حال حاضر ۵۲ مورد است که در ادامه به معرفی مختصر آن‌ها می‌پردازیم.
آراگوآ – پاراگوئه
آراگوآ واقع در سواحل دریاچه یپاکارای به‌واسطه تولید سفال‌های چشمگیر مشهور و با وجود بیش از ۴۵۰ کارگاه سفالگری یکی از سه شهر کلیدی سفال پاراگوئه به حساب می‌آید. این شهر طیف وسیعی از هنرهای محبوبی هم‌چون موسیقی را نیز ارائه می‌دهد.
آیاکوچو – پرو
آیاکوچو یکی از قدیمی‌ترین و شناخته‌شده‌ترین شهرهای استعماری پرو است و به‌عنوان پایتخت صنایع دستی و هنرهای عامیانه آن شناخته می‌شود. این شهر با ۳۰ کارگاه صنایع دستی نقطه تلاقی بین تنوع فرهنگی و خلاقیت هنری است که امکان توسعه ۱۶ نوع صنایع‌دستی از جمله ریتابلو (قاب یا قفسه‌ای که پانل‌های تزئین‌شده یا اشیای مورد احترام را در بالا و پشت محراب در بر می‌گیرد) ملیله‌کاری، حکاکی روی سنگ هوآمانگا، سفال، منسوجات و گلدوزی را فراهم کرده است.
اسوان – مصر
اسوان میراث قابل توجهی در صنایع‌دستی و هنرهای عامیانه، مبادلات خلاقانه، آموزش هنر و مشارکت مدنی دارد که از جمله آن‌ها می‌توان از منجوق‌کاری، تولید سفره، منسوجات خلاقانه بافته‌شده از شاخه و برگ نخل و همچنین محصولات سفالی و سوزن‌دوزی نام برد.
اصفهان – ایران
اصفهان به‌عنوان قطب صنایع‌دستی و هنرهای عامیانه شناخته می‌شود و بخش خلاق آن متشکل از متخصص‌ترین صنعتگران در ۱۶۷ رشته مختلف از جمله قالی‌بافی، فلزکاری، نجاری، سرامیک، نقاشی و منبت‌کاری در انواع مختلف است.
الاحساء – عربستان سعودی
الاحساء دارای سنت‌های باستانی صنایع دستی است که به‌عنوان شیوه‌های فرهنگی و اجتماعی نسل به نسل منتقل شده است و ۵۰ نوع صنایع‌دستی و هنرهای عامیانه از جمله منسوجاتی از درختان خرما، سفالگری، بافندگی و نازک‌کاری دارد.
اوگادوگو – بورکینافاسو
اوگادوگو یک مرکز سیاسی، اداری و فرهنگی و دارای صنایع دستی سنتی ریخته‌گری، برنز و مس است که امروزه بخش عمده‌ای از اقتصاد بورکینافاسو را شکل می‌دهد.
ایچئون – کره‌جنوبی
ایچئون از زمان نام‌گذاری به‌عنوان شهر صنایع‌دستی و هنرهای عامیانه در یونسکو، جایگاه خود را به‌عنوان مرجع صنعت صنایع‌دستی و مرکز تاریخی و مدرن صنایع سرامیک و سفال کره تثبیت کرده است. این شهر نقشی کلیدی در توسعه سرامیک‌های مدرن و انتقال نسل به نسل فرهنگ سرامیک‌های سنتی کره‌ای ایفا می‌کند که تاریخچه‌ای هزار ساله دارد.
بارسلوس – پرتغال
بارسلوس، شهر صنعتگری و خانه متخصصان سفالگری، به‌واسطه این‌که مهد پرورش خروس معروف بارسلو است شناخته می‌شود که نماد حسن‌نیت و عدالت و نشان پرتغال است.
باگویو – لوزن شمالی
باگویو شهری رنگارنگ، چند فرهنگی و پر از تنوع است که فرهنگ هنری آن، صنایع دستی و هنر عامیانه، منبت‌کاری، نقره‌کاری، بافندگی و خالکوبی را شامل می‌شود. این شهر در راستای توسعه پایداری از طریق انتقال دانش و مهارت بین نسلی نیز تلاش می‌کند.
بالارات – استرالیا
بالارات شهری ذاتاً خلاق و مبتکر با گذشته‌ای غنی و فرهنگ بومی قوی است که شهرت تاریخی و مدرن خود را به‌عنوان جامعه‌ای آمیخته از اشکال و سنت‌های مختلف هنر بومی استرالیا و مهارت‌های سنتی متنوع دارد.
بامیان – افغانستان
بامیان معروف به سرزمین نورهای درخشان، بزرگ‌ترین شهر منطقه مرکزی افغانستان و شاهد تداوم تاریخچه منحصربه‌فردی از صنایع دستی متأثر از فرهنگ‌های مسلمان و بودایی است که امروزه هنوز در این منطقه گرامی داشته می‌شود. بامیان با توجه ویژه به مشارکت زنان، خلاقیت و فرهنگ را به‌عنوان اهرم‌های کلیدی برای نوسازی شهری و بهبود شرایط اجتماعی پرورش می‌دهد.
بندرعباس – ایران
بندرعباس دروازه ملل است و صنایع‌دستی، هنرهای محلی، غذاهای دریایی، موسیقی و آواز محلی از ویژگی‌های اصلی فرهنگی آن به‌شمار می‌رود. صنایع دستی و هنرهای محلی قدیمی‌ترین و برجسته‌ترین صنایع خلاق بندرعباس است که شامل سه دسته صنایع کاربردی و دریایی، پوشاک محلی و آلات موسیقی محلی می‌شود.
منبع: ایمنا
