⏰ زمان شنیدن: ۲ دقیقه
«آلکساندر مایلیان» با نام هنری «سورن» در کنار عطاالله خرم و ویگن، از بانیان موسیقی نُوین ایران‌زمین هستند. با این توجه که سرشت موسیقی خرم، موسیقی کلاسیک ایرانی بود اما خمیرمایه موسیقی سورن، جاز بود. همین تفاوت موجب بالندگی موسیقی نوین در آن بزنگاه بود. سورن از منظر جاز به موسیقی ایرانی اعم از کلاسیک، ردیفی و به ویژه محلی می‌نگریست. میزان ساختارشکنی سورن بیش از همتایان خود بود ضمن اینکه تنوع ژانر در کار او بسیار زیاد است. گاهی آن‌قدر پایه‌های موسیقی خود را سازگار با موسیقی جهانی می‌کند که تنها کلام است که هویت ایرانی به آن می‌دهد. گاهی چنان غرق در موتیف‌های محلی می‌شود که گویی اصل کار یک موسیقی نواحی است در حالی‌که تمام ساخته‌های وی اورجینال است. سبک کار وی تلفیقی از موسیقی جاز، پاپ، کلاسیک، ردیف دستگاهی و به ویژه محلی بود.
«نسیم»* از ساخته‌های سورن، اثری در ژانر کلاسیک ـ جاز و از نقاط عطف موسیقی نوین ایران در سال‌های ۱۳۳۸ و ۱۳۳۹ خورشیدی است. زمانی بر عظمت اثر افزون می‌شود که بدانیم سازنده آن ۱۸ سال سن بیشتر نداشت. این آهنگ دارای وزن چهارتایی که با سنکپ‌ها و ضدضرب‌های مختلف به عنوان جزئی از زیبایی‌های بدنه موسیقی جاز، همراه است. تنظیم این کار شبیه موسیقی‌های بیگ بند جز دهه شصت در آمریکاست که با سازهای بادی برنجی، بادی چوبی و هیجانات پرکاشن‌ها حالت مارش‌گونه‌ای به اثر می‌بخشد. این آهنگ به‌رغم آنکه در فرم موسیقی غربی ساخته شده اما سورن و ویگن رنگ و بوی ملّی به آن بخشیده‌اند. خواننده در این گام تحریرها و نوانس‌های صدای خود را به راحتی ارائه می‌دهد. به‌رغم طولانی بودن نت‌ها و آرام بودن ظاهری ملودی، با این‌حال ویگن از تمپوی آوازی بالاتری متناسب با ملودی استفاده می‌کند. در این نوع اجراها خواننده باید حجم تنفس بالایی داشته باشد.
از سویی ویگن در اجرای تحریرها نه تنها با این تمپو با قدرت ظاهر می‌شود بلکه از تنوع تحریری زیادی هم استفاده می‌کند. مبنای آواز این کار مبتنی بر «تحریر» است؛ اول تحریر خود را سامان داده و سپس آواز را در آن چیدمان کرده است. با وجود پیچیدگی‌های تکنیکی ارکستراسیون و ملودیک اثر، ویگن از تحریرهای نزدیک به موسیقی سنتی بهره می‌گیرد اما ساختمان آوازش بسیار نزدیک به سبک اپرایی است. گام ملودی بسیار بالا تنظیم شده اما آن‌قدر وسعت، حجم و قدرت صدای ویگن زیاد است که مخاطب در شگفت می‌ماند. این نشان می‌دهد که ویگن در کنار سورن، یکی از عناصر سازنده این قطعه زیبا و به طور کلی جریان‌ساز موسیقی نوین بود.
خارج از ابعاد آوازی آن، موزیکالیته اثر به‌رغم تکرار ترجیع‌بند، از موتیف و ملودی‌های جذاب و پویا برخوردار است. ضمن اینکه آهنگساز از عناصر تصویری و خیالی نیز بهره می‌گیرد. موتیف جذاب آن در بخش‌های غیرآوازی همان جمله «ای بهار جان‌پرور من ای می نشاط‌آور من» است. در پایان قطعه نیز آنجا که بیت «چون نسیم جان‌بخش چمن بگذر از بر من» تکرار می‌کند، زیر صدای خواننده، کُرال جواب آن را می‌دهد که موجب حس رومانس و رویایی می‌شود. بخش آوازی اثر، برای خواننده و حتی ترانه‌سُرا ایجاد دردسر می‌کند. با این‌حال ترانه‌سرای خلاق اثر «پرویز وکیلی» با واژگان فاخر به خوبی از تمپوی پیچیده، سنکپ‌ها و ضدضرب‌های اثر بر می‌آید.
* پی‌نوشت: قطعه «نسیم»با ترانه دیگری از پرویز وکیلی روی همین ملودی شناخته شده و صوت پیوست، تنها نسخه از این اجرای کمیاب است.
روحشان شاد