در دنیای پیچیده مجموعهداری هنری، فرآیند انتخاب یک اثر برای افزودن به یک مجموعه بسیار فراتر از یک معامله اقتصادی صرف است؛ به‌نوعی می‌توان آن را عملی اقتصادی-فرهنگی در نظر گرفت که دلایل و روش انجام آن تأثیرپذیر از عوامل عجیب و گوناگونی است. عواملی که گاه منطق‌پذیر نیستند و برخلاف دیگر انواع معاملات اقتصادی با مسائل بنیادین روحی و شخصیتی عجین می‌شوند.
پاسخ به این سؤال که مجموعه‌داران هنری چگونه آثار هنری را برای خرید انتخاب می‌کنند، فقط به شناخت بازار هنر یا زیبایی‌شناسی هنری مربوط نمی‌شود، بلکه کاوشی است در شبکه پیچیده‌ای از ملاحظات، احساسات و ارزش‌هایی که تصمیم‌گیری‌های مربوط به انتخاب آثار را هدایت می‌کنند. دقت در انگیزه‌های پشت انتخاب یک کلکسیونر آثار هنری، شماری از عوامل متفاوت و در عین‌حال درهم‌تنیده از ارتباطات شخصی گرفته تا ترجیحات زیبایی‌شناختی، ملاحظات سرمایه‌گذاری و تأثیرات عاطفی را آشکار می‌کند. دلایل و انگیزه‌های انتخاب هنرمند، آثار و خرید آن‌ها توسط مجموعه‌دار هنری، در بسترهای فرهنگی-اقتصادی متفاوت می‌تواند بسیار متنوع باشد اما با در نظر گرفتن مجموع پژوهش‌های سال‌های اخیر که در کشورهای توسعه‌یافته انجام شده است می‌توان به فهمی عمیق‌تر از این نوع سیستم معاملاتی رسید. درک مبنایی اینکه مجموعه‌داران آثار هنری خریدهای خود را بر چه اساس انجام می‌دهند، می‌تواند تااندازه‌ای تأثیر متقابل پیچیده بین هنر، هویت و سرمایه‌گذاری را نیز آشکار کند. آنچه به‌طورکلی و تکراری در فضای مارکت هنری در مورد دلایل انتخاب آثار هنری توسط مجموعه‌داران گفته می‌شود در ترکیبی از عوامل از جمله سلیقه شخصی، زیبایی‌شناسی، شهرت هنرمند، روند بازار و پتانسیل سرمایه‌گذاری خلاصه می‌شود اما پژوهش‌ها و رویکردهای تحقیقاتی جدید نتایج نو و جالبی را ارائه می‌دهند.
برای مثال یک مطالعه جالب توسط دکتر شرلی ام. مولر (Shirley M. Mueller, M.) که متخصص علوم اعصاب و در عین‌حال یک مجموعه‌دار آثار هنری است با استفاده از تست شخصیت پنج بزرگ (Big Five Personality Test) انجام شده است. این تست پنج ویژگی اساسی شخصیتی شامل باز بودن ذهن، توافق پذیری، وظیفه‌شناسی، برون‌گرایی و روان‌رنجوری را بررسی می‌کند. او پس از این پژوهش دریافت که یکی از موارد تأثیرگذار بر انتخاب اثر هنری، میزان باز بودن ذهن است که به معنای کنجکاو، خیال‌پرداز و مستقل بودن فرد است؛ به عبارتی افرادی که ذهن بازتری دارند، انواع متفاوت‌تری از هنر را دوست دارند و از ژانرها و سبک‌های متنوع هنری استقبال می‌کنند. به علاوه، او استدلال کرد که شخصیت یک کلکسیونر در انتخاب آثار هنری توسط او، منعکس می‌شود. به‌عنوان‌مثال، افرادی که سطح بالاتری از وظیفه‌شناسی را نشان می‌دهند احتمالاً به هنر واقع‌گرایانه، فیگوراتیو و دقیق علاقه بیشتری دارند درحالی‌که افرادی که در شاخص برون‌گرایی امتیاز بالاتری دارند ممکن است هنر رنگارنگ و رسا را ترجیح دهند.
مطالعه دیگری که رفتار و ترجیحات کلکسیونرهای هنری را بررسی کرده است توسط کمپانی و پلتفرم ارائه و فروش آنلاین آثار هنری Artsy انجام شده است. آرتسی امسال (۲۰۲۳) یک نظرسنجی آنلاین با پاسخ بیش از ۱۲۰۰ کاربر Artsy از بیش از ۶۰ کشور انجام داده است. این نظرسنجی برخی از روندها و بینش‌های فعلی مجموعه‌داران را مشخص نمود و تا حدی تأثیر پلتفرم‌های آنلاین را بر روند مجموعهداری بررسی کرد:
- بازار آنلاین هنر، کلکسیونرهای جدید و جوانی را جذب کرده است به‌ویژه از اقتصادهای نوظهور که تمایل زیاد و متنوعی برای جمع‌آوری آثار دارند. این مجموعه‌داران سطح بالایی از تعامل و فعالیت را در بازار هنر، چه آنلاین و چه آفلاین نشان داده‌اند زیرا در معاملات، پلتفرم‌ها و رویدادهای هنری مختلف شرکت کرده‌اند و خرید آثار هنری را از حالت سنتی آن خارج نموده‌اند.
- از طرفی بازار هنر آنلاین بر ترجیحات و سلایق مجموعه‌داران تأثیر قابل‌توجه داشته است زیرا امروزه مجموعه‌داران نسبت به ژانرها و سبک‌های مختلف هنری مانند هنر معاصر، مدرن و خیابانی بازتر و کنجکاوتر شده‌اند. آن‌ها همچنین علاقه و آگاهی بیشتری نسبت به هنرمندان و سوابق آن‌ها پیدا کرده‌اند زیرا نسبت به گذشته به اطلاعات و محتوای آنلاین بیشتری دست یافته‌اند.
- بازار آنلاین هنر یک محرک کلیدی برای رشد و گسترش بازار هنر در اقتصادهای نوظهور بوده است زیرا دسترسی آسا‌ن‌تر، مقرون‌به‌صرفه بودن و تنوع بیشتری را برای خریداران و فروشندگان به ارمغان می‌آورد. همچنین امکان ظهور پلتفرم‌ها و مدل‌های جدید برای معاملات هنری مانند (NFT) را فراهم می‌کند که شکل امروزی و محبوب هنر دیجیتال و کلکسیون‌ها هستند.
سومین مطالعه‌ای که ترجیحات و تصمیمات مجموعه‌داران آثار هنری را مورد بررسی قرار داده است مطالعه‌ای است که توسط Federica Codignola و Paolo Mariani محققان علوم بازاریابی و مدیریت انجام شده است. آن‌ها در پژوهشی متفاوت، بر مجموعه یکی از مهم‌ترین مجموعه‌داران آثار هنری در جهان François Pinault (فرانسوا پینو) سرمایه‌دار فرانسوی تمرکز کردند. نخست پیشینه او را به‌عنوان یک کلکسیونر مهم مورد بررسی قرار دادند و بعد تمایلات او را در نشانه‌های خاص آثار هنری معنا کردند و در ادامه تمام آثار هنری مجموعه را از طریق تجزیه و تحلیل داده‌های توصیفی که در کاتالوگ‌های نمایشگاهی مجموعه پینو از سال ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۵ منتشر شده بود آنالیز کردند و دریافتند که مجموعه پینو با انتخاب آثار هنری بر اساس اولویت‌هایی شکل می‌گیرد که می‌توان آن‌ها را به‌عنوان الگوهای انتخاب آثار توصیف کرد:
- تمایل بیشتر به داشتن آثار هنری که از نظر اندازه بزرگ هستند زیرا حس قدرت و تسلط را منتقل می‌کنند.
- ارجحیت قائل شدن برای آثار هنری که از مواد غیرمتعارف مانند خون، مو یا استخوان ساخته شده‌اند زیرا محرک هستند و حس عصیان و تجاوز را بر می‌انگیزند.
- ترجیح آثار هنری مرتبط با مسائل اجتماعی و سیاسی مانند نژادپرستی، خشونت، یا نابرابری زیرا نشان دهنده روشنفکری، آگاهی و مشارکت اجتماعی هستند.
در مجموع انتخاب اثر هنری برای خرید توسط مجموعه‌داران هنری، فرآیندی چندوجهی و پویا است که به عوامل مختلفی مضاف بر آنچه عموماً در نظر گرفته می‌شود بستگی دارد. این عوامل رفتار، سلایق و دغدغه‌های مجموعه‌داران را آشکار می‌کند. بنابراین درک اینکه چگونه مجموعه‌داران هنری اثر هنری خود را برای خرید انتخاب می‌کنند برای ارزیابی نقش و جایگاه مجموعه‌داران هنری در بازار جهانی هنر و همچنین برای ارائه بینش و راهنمایی برای بازیگران و فعالان عرصه هنری ضروری است.
