بادبان– کیومرث پوراحمد از دنیا رفت. این خبر برای اهالی سینما و البته برای ایرانیان بسیار دردآور بود. نکته بهتآور اما دنباله خبر بود؛ آنجا که اعلام شد این کارگردان برجسته ایرانی، خودخواسته به زندگی پایان داد. به همین بهانه بر آن شدیم تا در گزارشی به معرفی ۱۰ فیلمساز مطرحی بپردازیم که خودخواسته از دنیا رخت بربستند و سکانس آخر زندگیشان اینچنین تراژیک در خاطرهها ثبت شد.
کیومرث پوراحمد (۱۹۴۹ – ۲۰۲۳)
کارگردان، فیلمنامهنویس، تدوینگر و تهیهکننده ایرانی که یکی از مهمترین فیلمسازان بعد از انقلاب ۵۷ به حساب میآید. در کارنامه او جوایز متعددی به چشم میخورد از جمله سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی جشنواره فیلم فجر برای فیلم «خواهران غریب»، جایزه بزرگ هیات داوران جوایز آسیا پاسیفیک برای فیلم «اتوبوس شب» و تندیس بهترین فیلم جشن انجمن منتقدان و نویسندگان سینمایی ایران برای فیلم «شب یلدا». پوراحمد چهارشنبه ۱۶ فرودین ۱۴۰۲ در بندرانزلی درگذشت. خبرگزاریهای رسمی بهنقل از خانواده پوراحمد اعلام کردند که او بر اثر «ایست قلبی» درگذشت اما مجله «فیلم امروز» به سردبیری هوشنگ گلمکانی دلیل مرگ او را «خودکشی» اعلام کرد. چند ساعت بعد مقامات قضایی هم اعلام کردند که براساس بررسیهای اولیه، اوبهعلت خودکشی به روش حلق آویز کردن در ۷۴ سالگی از دنیا رفته است.
گی لویی دوبور (۱۹۳۱ – ۱۹۹۴)
فیلسوف، نویسنده، فیلمساز فرانسوی و از اعضای بنیانگذار جنبش بینالملل موقعیتگرا بود.کتاب «جامعهٔ نمایش» او یکی از متون مؤثر در اعتراضات ۱۹۶۸ بود. وی در دهه ۱۹۷۰ از فعالیتهای خود کاست و بیشتر به فیلمسازی پرداخت. از جمله آثار وی میتوان به سوگ ساد (۱۹۵۲)، گذر چند شخص از وحدت کوتاه زمان (۱۹۵۹)، نقد جدایی (۱۹۶۱) و جامعه نمایش (۱۹۷۳) اشاره کرد. گی دوبور در ۳۰ نوامبرِ ۱۹۹۴ میلادی در خانهاش در ناحیهٔ اوورنی فرانسه با شلیک گلولهای به قلب خود، خودکشی کرد. پیکرش سوزانده و خاکسترش به رود سن ریخته شد.
جان لافیا (۱۹۵۷ – ۲۰۲۱)
کارگردان و فیلم نامهنویس آمریکایی که از سال ۱۹۸۸ کارگردانی در سینما را با فیلم سینمایی «ایگوانای آبی» تجربه کرد. او در سالهای عمر حرفهای خود توانست ۱۶ اثر سینمایی را در کارنامهاش به یادگار بگذارد. «آخرین مقاومت در یلوستون» آخرین فیلمی است که لافیا در کارنامه کارگردانی خود میبیند. وی آثاری همچون «هیولا»، «منطقه مرده»، «موش» و «شب طولانی» را نیز در کارنامه داشت اما بدون شک مهمترین فیلمی که لافیا کارگردانی کرد «عروسک قاتل» است. این فیلم یکی از بهترین آثار سینمای وحشت در هالیوود محسوب میشود؛ اثری که به شدت موفق بود و توانست نسخههای بعدی فراوانی را به همراه داشته باشد. لافیا طی سالهای آخر عمرش افسردگی شدیدی را تجربه میکرد و سرانجام در ۶۸ سالگی با حلقآویز کردن خود در زیرزمین خانهاش به زندگی پایان داد.
ژان لوک گدار (۱۹۳۰ – ۲۰۲۲)
کارگردان، فیلمنامهنویس و منتقد و البته یکی از پیشگامان جنبشِ سینمایی موج نوی فرانسه بود. بعضی کارشناسان او را تأثیرگذارترین فیلمساز فرانسویِ دوران پساجنگ بهشمار آوردهاند. دهه ۱۹۶۰ پربارترین دوره زندگی گدار بود و او در این دهه هر سال بهطور میانگین دو فیلم ساخت. بسیاری از این فیلمها آثاری با ارزش بودند که در گذر زمان اهمیتشان آشکار شده است. آخرین ساخته این سینماگر کهنهکار با عنوان «کتاب تصویر» در سال ۲۰۱۸ راهی سینماها شد و در جشنواره کن برای نخستین بار جایزهای با عنوان نخل طلای ویژه به «ژان لوک گدار» اعطا شد. گدار در نهایت در ۹۱ سالگی از دنیا رفت. مشاور حقوقی خانواده وی تایید کرد که گدار با شیوه اتانازی (خودکشی با کمک) در سوییس به زندگیاش پایان داد.
مکس لیندر (۱۸۸۳ – ۱۹۲۵)
بازیگر، کارگردان، فیلمنامهنویس و تهیهکننده معروف سینمای فرانسه در دوران صامت که دچار افسردگی مزمن و بیمارهای دیگر بود. او پس از وحشت در دوران جنگ اول جهانی در خط مقدم نبرد، بیش از پیش در افسردگی غرق شد. لندر سال ۱۹۲۳ با هلن ژان پیترز که ۱۸ سال داشت ازدواج کرد. این دو یک بار در سال ۱۹۲۴ با هم اقدام به خودکشی کردند که موفق نشدند اما دفعه دوم در سال ۱۹۲۵ موفق شدند. او در زمان مرگ ۴۱ ساله بود. لندر با اینکه شهرت چارلی چاپلین و باستر کیتون را نداشت اما در سینمای کمدی به اندازه آنها تاثیرگذار بود.
جیمز وِیل (۱۸۸۹ – ۱۹۵۷)
کارگردان تحسینشده بریتانیایی که خالق آثار کلاسیک چون «فرانکشتین» و «عروس فرانکشتین» بود. او در سال ۱۹۵۶ دچار حمله قلبی شد و پس از آن افسرده بود. ویل با غرق کردن خود در استخر خانهاش خودکشی کرد. او در زمان مرگ ۶۷ ساله بود. تا سالها تصور میشد ویل در اثر یک اتفاق مرده، اما بعدها یادداشت خودکشی او را نزدیکانش منتشر کردند. سال ۱۹۹۸ فیلم «خدایان و هیولاها» براساس زندگی ویل ساخته و ایان مکلن برای بازی در نقش او نامزد جایزه اسکار شد.
دبلیو.اس. ون دایک (۱۸۸۹ – ۱۹۴۳)
ون دایک یکی از کارگردانانن محبوب کمپانی «متروگلدوین مهیر» بود. او برای کارگردانی «تَرکه مرد» در سال ۱۹۳۴ نامزد جایزه اسکار شد. از دیگر فیلمهای معروف او «تارزان، مرد میمونی»، «ملودرام منهتن» و «سان فرانسیسکو» هستند. ون دایک پس از ساخت «سفر با مارگارت» (۱۹۴۲) خودکشی کرد. او در زمان مرگ ۵۳ ساله بود و با سرطان و بیماریهای قلبی دست و پنجه نرم میکرد. مطبوعات هرگز شیوه خودکشی او را فاش نکردند.
ریچارد کواین (۱۹۲۰ – ۱۹۸۹)
کواین ابتدا بازیگر بود اما در دهه ۱۹۵۰ به فیلمسازی روی آورد. او با کیم نوواک بازیگر فیلم «سرگیجه» دوست صمیمی بود و چند فیلم با بازی او ساخت؛ از جمله «ناقوس، کتاب و شمع»، «غریبه به هنگام ملاقات» و «صاحبخانه بدنام». یکی از فیلمهای معروفش «وقتی پاریس می سوزد» نام دارد. آخرین فیلم کویین «زندانبان زندان» با بازی پیتر سلرز در سال ۱۹۷۹ بود. این فیلمساز امریکایی دچار افسردگی و بیماریهای دیگر بود و در ۶۸ سالگی با شلیک گلوله به زندگی خود پایان داد.
دونالد کَمِل (۱۹۳۴ – ۱۹۹۶)
کارگردان اسکاتلندی که همراه نیکلاس روگ، فیلم پیشرو و در عین حال مهجور «پرفورمنس/اجرا» را در سال ۱۹۷۰ با شرکت جیمز فاکس و میک جگر ساخت. کمل کارگردان «بذر شیطان» با بازی جولی کریستی و «سفیدی چشم» یک تریلر ترسناک متفاوت محصول سال ۱۹۸۷ بود. آخرین اثر این فیلمساز «روی وحشی» بود که بدون اجازه او راهی تلویزیون شد. دوستانش میگویند تدوین مجدد همین فیلم بدون اجازه او موجب شد افسرده شود و در نهایت در ۶۲ سالگی با شلیک گلوله خودکشی کند.
ماریو مونیچلی (۱۹۱۵ – ۲۰۱۰)
یکی از بزرگترین کارگردانهای سینمای ایتالیا که دو بار هم نامزد جایزه اسکار شد. معروفترین فیلمهایش «یک بورژوای کوچک کوچک»، «دوستان من» و «جنگ بزرگ» هستند. او همچنین یکی از چهرههای شاخص جشنوارههای سینمایی بود. مونیچلی با «جنگ بزرگ» جایزه شیر طلایی جشنواره ونیز را برد و سه بار هم در جشنواره فیلم برلین برنده جایزه خرس نقرهای بهترین کارگردانی شد. مونیجلی استاد ترکیب طنز با درام تلخ بود. او هنگام خودکشی ۹۵ ساله بود و با پریدن از پنجره اتاق یک بیمارستان خودش را کشت. وی تنها چند روز قبلش متوجه شده بود دچار سرطان پروستات شده است.
تونی اسکات (۱۹۴۴ – ۲۰۱۲)
برادر کوچکتر ریدلی اسکات که برعکس برادرش چندان محبوب منتقدان نبود اما فیلمهایش در گیشه موفق بودند. او در ساخت اکشنهای خوشساخت مهارت داشت. «تاپ گان»، «پلیس بورلی هیلز ۲»، «روزهای تندر»، «رمانس واقعی»، «دشمن ملت»، «جاسوس بازی» و «مردی در آتش» برخی از فیلمهای او بودند. او سهم مهمی در ستاره شدن تام کروز داشت که در «تاپ گان» برای او بازی کرد. اسکات با پرت کردن خود از بالای یک پل در لسآنجلس در ۶۸ سالگی خودکشی کرد؛ پلی که محل فیلمبرداری صحنههای هیجانانگیزی در فیلمهای «سریع و خشمگین»، «سرقت در ۶۰ ثانیه»، «فرشتگان چارلی» و «زندگی و مرگ در لسآنجلس» بود. دلیل خودکشی اسکات هنوز مشخص نیست.
