عرصه هنرهای تجسمی و نقاشی نیز روزهایی از سال ۱۴۰۲ را به سوگ خالقانی نشست که از اعجاز دستشان آثاری ماندگار خلق شد، هنرمندانی که بی شک جایشان همچنان خالی می ماند.
در این گزارش از ایرنا یادی می کنیم از صاحبان فکر و ایده و ابتکاراتی که هر کدامشان گنجینه ای برای آسمان هنر بودند.
محمد بهرامی
محمد بهرامی طراح گرافیک و نقاش پیشکسوت ۲۶ اردیبهشت در ۹۷ سالگی درگذشت.
محمد بهرامی طراح گرافیک، نقاش و نگارگر و از پایه‌گذاران گرافیک نوین ایران متولد سال ۱۳۰۵ در رودبار بود. وی در صنایع مستظرفه نزد استادان نقاشی ملی و سنتی ایران به فراگیری این هنر پرداخت و از دانشکده هنرهای زیبا فارغ‌التحصیل شد.
بهرامی دوره عکاسی را در انستیتو عکاسی نیویورک با درجه ممتاز به پایان رساند.
این هنرمند سال ۱۳۲۵ آتلیه خود را به نام «آرک» از نخستین آتلیه‌های گرافیک ایران با همکاری شاگردش جواد هاتف در خیابان لاله‌زار تاسیس کرد و بسیاری از استادان گرافیک و هنرهای تجسمی از جمله مرتضی ممیز، آیدین آغداشلو، محمد احصایی، علی اکبر صادقی، پرویز کلانتری، محمد تجویدی، بوریس آسیریان، علی شاه‌میری، حسین اسلامیان، محمدعلی زاویه، علی اصغر معصومی، عباس کوه‌زاد و بیوک احمری در این آتلیه با او همکاری داشتند.
بهرامی علاوه بر تالیف کتاب «تاریخ هنر ایران» چند کتاب دیگر را نیز ترجمه کرده است، وی همچنین با تصویرسازی و نگارگری شاهنامه مجموعه نفیسی را به چاپ رسانده است که دسامبر سال ۱۹۷۱ برابر با آذر ۱۳۵۱ از سوی بخش فرهنگی سازمان ملل متحد در مقر این سازمان در نیویورک به نمایش درآمد.
احمد خلیلی‌فرد
استاد احمد خلیلی‌فرد، هنرمند شناخته‌شده رشته نقاشی ۱۴ اردیبهشت ابدی شد.
زنده‌یاد خلیلی‌فرد متولد ۱۳۳۹ سنندج، دارنده مدرک کارشناسی نقاشی از دانشکده هنرهای زیبا، کارشناسی ارشد نقاشی از دانشگاه تربیت مدرس و عضو هیات علمی دانشگاه سوره بود که پس از تحمل یک دوره بیماری دار فانی را وداع گفت.
سهراب مرزبان
فتح‌الله (سهراب) مرزبان هنرمند نقاش و طراح گرافیک پیشکسوت ۲۸ فروردین در ۶۷ سالگی درگذشت.
زنده‌یاد مرزبان متولد ۱۳۳۵، فارغ‌التحصیل گرافیک از دانشکده هنرهای تزیینی و مدرس دانشگاه در ایران و مالزی بود.
عضو هیات موسس انجمن صنفی طراحان گرافیک ایران، عضو هیات مدیره انجمن طراحان گرافیک ایران ۱۳۸۲ و ۱۳۸۹، عضو شورای برگزاری و اجرایی بینال‌های مختلف گرافیک، عضو انجمن طراحان گرافیک جنوب شرق آسیا (ASEAN)، برنده جایزه بهترین طراحی روی جلد کتاب ۱۳۷۹، برنده جایزه ویژه هیات داوران در جشنواره محیط زیست، برنده جایزه ویژه هیات داوران در نمایشگاه جهان اسلام از سوابق این هنرمند فقید است.
زنده‌یاد مرزبان در بیش از ۸۰ نمایشگاه گروهی در کشورهایی همچون آمریکا، فرانسه، سوئیس، اسپانیا، ایتالیا، تایوان، چین، بلژیک، سنگاپور، مالزی، آلمان، لهستان و ترکیه شرکت و نمایشگاه‌های انفرادی همچون آثار گرافیک (خانه هنرمندان ۱۳۸۰)، نقاشی (گالری ماه مهر ۱۳۸۹ و ۱۳۹۰) و نقاشی در آرت اکسپو مالزی ۲۰۱۴ را نیز برپا کرده است.
محمد هژبر ابراهیمی
محمد هژبر ابراهیمی هنرمند پیشکسوت مجسمه‌ساز کرمانی و شاگرد زنده‌یاد علی‌اکبر صنعتی در ۹۷ سالگی درگذشت.
این هنرمند ۲۶ فروردین در کرمان دار فانی را وداع گفت. هژبر ابراهیمی یکی از مجسمه‌سازان برآمده از مکتب کرمان بود که سهم بسزایی در رواج مجسمه‌سازی ایران داشته است.
این هنرمند متولد ۱۳۰۵ در رفسنجان و فارغ‌التحصیل رشته مجسمه‌سازی دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران در سال ۱۳۴۸ بود. او از کودکی شاگرد زنده‌یاد استاد علی‌اکبر صنعتی بوده و نقش مؤثری نیز در برپایی موزه «آثار استاد صنعتی» در میدان توپخانه تهران و موزه صنعتی کرمان داشته است.
زنده‌یاد هژبر ابراهیمی در نخستین سمپوزیوم مجسمه‌سازی کرمان نیز حضور داشت و مجسمه‌ای فلزی به نام پرستو خلق کرد که این مجسمه نیز در کرمان نصب شده است.
همچنین مجسمه عیسی ماهانی را با فایبرگلاس و به طول چهار متر ساخته است که در بوستان مشاهیر کرمان نصب شده است، این اثر آخرین مجسمه شهری این هنرمند است.
از دیگر فعالیت‌های زنده‌یاد هژبر ابراهیمی می‌توان به برگزاری چندین نمایشگاه انفرادی و گروهی در تهران، اصفهان و رفسنجان اشاره کرد.
تندیس‌های امیرکبیر در رفسنجان،صنایع دستی در کرمان، نبرد گاوها در جزیره ناژوان زاینده‌رود اصفهان، مجسمه «هزار دستان» و «سگ لمیده» در اصفهان و تندیس حکیم ابوالقاسم فردوسی در دانشگاه اصفهان از جمله آثار این هنرمند فقید است.
پنجمین نمایشگاه پژوهشی «روشنای بزرگان» مروری بر آثار زنده‌یاد محمد هژبر ابراهیمی اردیبهشت ماه ۱۴۰۰ در «گالری ممیز» خانه هنرمندان ایران برپا شد.
محمدمهدی هراتی
محمدمهدی هراتی استاد پیشکسوت هنرهای تجسمی و عضو گروه هنرهای سنتی و صنایع دستی فرهنگستان هنر ۴ خرداد در ۸۱ سالگی درگذشت.
هراتی متولد ۱۳۲۱ در قوچان بود، وی پس از تحصیلات مقدماتی به تهران آمد و تا مقطع دکتری نقاشی و هنرهای سنتی در دانشگاه تهران تحصیل کرد. او حدود نیم قرن بود که در رشته‌های مختلف هنرهای تجسمی، از طراحی، نقاشی سیاه‌قلم، رنگ‌روغن، آبرنگ، قطاعی و لایه‌چینی، نگارگری، رنگ‌سازی سنتی، نقاشی روی چوب و قلمدان، نقاشی روی شیشه، سرامیک و چرم، نقاشی با رنگ‌های لعابی روی کاشی و سرامیک گرفته تا خوشنویسی خطوط کهن، به ابداع و ارائه هنر خود مشغول بود.
هراتی بیش از ۵۰ کتاب در حوزه‌های مختلف پژوهش و آموزش هنر به رشته تحریر درآورد. یکی از ویژگی‌های بارز وی این بود که هنر را از از پدر خود آموخت و به فرزندان خود نیز راه و روش فعالیت در حوزه هنر را نشان داد و به همین مناسبت، خاندان هراتی در سلک خاندان‌های هنری قرار می‌گیرند.
حسین کاشیان
حسین کاشیان هنرمند پیشکسوت عرصه هنرهای تجسمی و نخستین رئیس موزه هنرهای معاصر تهران پس از انقلاب اسلامی ۱۷ خرداد درگذشت.
کاشیان متولد ۲۶ مرداد ۱۳۲۱ و دارای درجه ممتاز خوشنویسی از انجمن خوشنویسان ایران بود. او سال ۱۳۴۲ به مدرسه کمال‌الملک رفت و نقاشی ایرانی را نزد استاد محمود فرشچیان آموخت.
این هنرمند، در سال‌های آغازین دهه ۶۰ به عنوان رئیس موزه هنرهای معاصر تهران در مقطع پس از پیروزی انقلاب اسلامی مشغول به کار شد و پس از آن به عنوان کارشناس آثار هنری در اداره کل هنرهای تجسمی به فعالیت پرداخت.
کاشیان همچنین یکی از نخستین هنرمندان ایرانی بود که آثارش به حراج کریستیز راه یافت.
نصرالله ناصح‌پور
نصرالله ناصح‌پور خواننده پیشکسوت موسیقی و عضو سابق هیات مدیره خانه موسیقی ایران که به دلیل عارضه مغزی در بیمارستان بستری شده بود، ۲۸ خرداد در ۸۳ سالگی دار فانی را وداع گفت.
زنده‌یاد ناصح‌پور سال ۱۳۱۹ در اردبیل به دنیا آمد و از همان دوران کودکی، در خانواده‌ای موسیقی‌شناس پرورش یافت. وی با عزیمت به تهران، بیشتر اوقات خود را مصروف فراگیری موسیقی سنتی ایران کرد و پس از آشنایی با استاد محمود کریمی، به هنرستان آزاد موسیقی ملی راه یافت و مشغول تحصیل شد.
زنده‌یاد ناصح‌پور پس از تشکیل کلاس‌های مرکز حفظ و اشاعه موسیقی، از راهنمایی‌ها و آموزش و توصیه‌های ارزنده استاد نورعلی برومند بهره‌مند شد. این هنرمند فقید از جلسات شناخت موسیقی و کلام و تلفیق شعر و موسیقی نیز، بهره‌های فراوان جست و سپس برای فراگیری ردیف عالی موسیقی سنتی و آموزش تصنیف و ضرب آهنگ مربوط به آن، به محضر استاد عبدالله دوامی راه پیدا کرد.
خسرو حسن‌زاده
خسرو حسن‌زاده هنرمند نقاش ۱۱ تیرماه در ۶۰ سالگی دارفانی را وداع گفت.
زنده‌یاد حسن‌زاده متولد ۱۳۴۲ در تهران بود تحصیلات مرتبط با رشته نقاشی را در مجتمع دانشگاهی هنر تهران گذراند. وی سپس در سال‌های ۱۳۶۰ زیر نظر آیدین آغداشلو به فراگیری نقاشی پرداخت. آثار او در کشورهای بسیاری به نمایش درآمده اند و در گنجینه موزه های هنری جهان مانند موزه هنرهای زیبای لس‌آنجلس، موزه بریتانیا، موزه هنرهای زیبای هیوستون، موزه آقاخان تورنتو و موزه هنرهای معاصر ایران نگهداری می‌شوند.
مجموعه «جنگ» حسن‌زاده که دفترچه خاطراتی از هشت سال دفاع مقدس است، نخستین مجموعه شاخص این هنرمند بود که در سال ۱۳۷۷ موجب شهرتش در داخل و خارج از ایران شد. نمایش انفرادی مجموعه «یادداشت روزانه» که در گالری سیحون تهران به نمایش درآمد، نمایش «زندگی، جنگ و هنر» در مرکز هنر دیورامای لندن و نمایش دونفره حسن‌زاده و بیتا فیاضی با عنوان «سقوط» از نمایش‌های شاخص این هنرمند در دهه هفتاد بوده است.
حسن‌زاده در آثار خود مضامین فرهنگی، اجتماعی و مذهبی را به زبانی صریح و انتقادی، و با تکیه بر تکنیک‌های ترکیبی مطرح می‌کرد. سبک هنری این هنرمند فقید در آثار چاپی و نقاشی‌هایش برگرفته از عناصر و هنرهای سنتی ایران، به ویژه کاشی‌کاری و تلفیق آن با تکنیک‌های هنر مدرن مثل چاپ سیلک اسکرین است.
سید جلال شباهنگی
سید جلال شباهنگی هنرمند نقاش، گرافیست، مجسمه‌ساز پیشکسوت، استاد دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران و عضو پیوسته فرهنگستان هنر روز پنجشنبه ۲۶ مرداد ماه در ۸۸ سالگی دار فانی را وداع گفت.
وی متولد ۲۴ آذر سال ۱۳۱۴ در تهران، فارغ‌التحصیل دانشگاه سن‌خوزه در ایالت کالیفرنیا آمریکا و دارای درجه کارشناسی ارشد طراحی گرافیک و نقاشی معاصر و کارشناسی تبلیغات گرافیکی از این دانشگاه بود. زنده‌یاد شباهنگی سابقه بیش از ۳۰ سال تدریس در عرصه آموزش نقاشی در ایران و جهان را داشت. وی سال ۱۳۴۷ به عضویت هیات علمی دانشکده هنرهای زیبا درآمد و سال ۱۳۸۱ بازنشسته شد.
عضو شورای تحصیلات تکمیلی گروه هنرهای تجسمی دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران و عضو و نماینده دانشگاه تهران در طرح و برنامه‌ریزی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در بخش هنر از سوابق این هنرمند فقید است.
شباهنگی سازنده احجام شیشه‌ای «Glass Blowing» در ایران و مورانو ایتالیا بود که حاصل کارهای او مجموعه‌ای ویژه در حوزه حجم‌سازی محسوب می‌شود. طبیعت در نقاشی‌های مینی‌مالیستی شباهنگی نمود چشمگیری داشت، دشت‌ها، کویرها، گل و مرغ‌ها از مجموعه آثار مشهور این هنرمند فقید است.
وی در نمایشگاه‌های متعدد و معتبر نقاشی و گرافیک در ایران و جهان شرکت کرده است. «نقاشی‌های جلال شباهنگی»(با مقدمه مرتضی ممیز)، «صور خیال»، «خلاقیت در رنگ» و «اصول طراحی سه بعدی» از تالیف‌های زنده‌یاد شباهنگی است.
محمدرضا جودت
محمدرضا جودت معمار پیشکسوت و از بنیانگذاران معماری مدرن ایران ۹ آذرماه در ۸۴ سالگی درگذشت.
وی سال ۱۳۱۸ در اردبیل متولد شد و پس از گذراندن دوره ابتدایی و دبیرستان در سال ۱۳۴۰ در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران رشته نقاشی را ناتمام رها کرد و در رشته معماری و شهرسازی دانشگاه شهیدبهشتی با مدرک کارشناسی ارشد فارغ‌التحصیل شد.
جودت عضو هیات علمی دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه شهیدبهشتی، مدیرعامل شرکت مهندس مشاور جودت و همکاران و از موسسان تالار ایران (قندریز) بود. وی طراحی و مدیریت پروژه‌های گوناگونی از جمله طراحی معماری دانشکده‌های پزشکی و پیراپزشکی سمنان و سنندج، سالن آمفی‌تئاتر بندرعباس را در کارنامه خود دارد.
تالیف کتاب‌های بررسی هنری اجتماعی امپرسیونیسم، معماری قدیم و جدید ژاپن و ترجمه کتاب‌هایی همچون ریشه‌های معماری مدرن، معماری دیکانستراکشن، معماری و دیکانستراکتیویست، پایان هنر، زهدان‌های معماری، تو معماری را ترسیم می‌کنی ولی من آن را می‌سازم از جمله آثار این معمار فقید است.
ایرج تنظیفی
ایرج تنظیفی هنرمند پیشکسوت نقاش و مجسمه‌ساز و بنیانگذار استفاده از فلز مس و مسگری ایرانی در هنر مجسمه‌سازی مدرن ۲۰ بهمن دارفانی را وداع گفت.
زنده‌یاد تنظیفی متولد ۱۳۱۷ شهر گرگان بود، وی تحصیلات خود را در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران به انجام رساند. این هنرمند از همان زمان تحصیل با شرکت در مسابقات هنری و کسب مقام اول توانست استعداد خود را به همگان نشان دهد.
تنظیفی سال‌های دهه ۵۰ با برپایی نمایشگاه‌های متعدد نقاشی به عنوان یکی از هنرمندان برجسته کشور نام خود را مطرح کرد. او در این سال‌ها با شیوه نقاشی سورئالیستی و نوعی بیان تلخ اعتراضی اجتماعی یکی از هنرمندان شاخص متعهد کشور شد.
این هنرمند سال‌های پایانی دهه ۵۰ با فراگیری صنعت مسگری ایرانی و توجه به ارزش‌های نهان آن، اقدام به خلق مجسمه‌های مدرن با استفاده از فرم‌های رایج در ابزارهای عامیانه ایرانی مانند لگن‌ها و مجمع‌های مسی کرد.
تنظیفی همچنین در دهه ۶۰ شمسی مروج نقاشی هایپر رئالیستی در ایران شد.
نقاشی هایپر رئالیستی گونه‌ای از نقاشی است که به بازنمایی طبیعت به گونه‌ای دقیق‌تر از ثبت تصویر با دوربین عکاسی می‌پردازد. این گرایش هنری در تضاد کامل با هنر نقاشی آبستره قرار دارد که در دهه ۶۰ و ۷۰ شمسی گرایش رایج غالب هنرمندان کشور بود.
تنظیفی از دهه ۷۰ تاکنون علاوه بر هنر مجسمه‌سازی به نقاشی مجموعه‌ای از آثار نقاشی با الهام از جنگ تحمیلی و تاثیرات روانی آن پرداخت.
این مجموعه با نام انسان جنگ، استخوان سنگ خلق شده است و تابلوهایی با تکنیک رنگ برجسته روی تخته هستند. این آثار از زبان سمبولیک ویژه و منحصر به فردی برخوردار هستند.
تنظیفی علاوه بر درخشش در عرصه نقاشی و مجسمه‌سازی در زمینه تدریس و انتقال دانش هنری خود به نسل‌های بعدی نیز فعال بوده و سال‌ها به عنوان استاد مدعو در دانشگاه‌های هنر و صنعت، دانشگاه آزاد اسلامی و آموزش ضمن خدمت معلمان نیز فعالیت کرده است.
یدالله درخشانی
یدالله درخشانی هنرمند نقاش پیشکسوت ۲۹ شهریور در ۸۵ سالگی درگذشت.
درخشانی متولد سال ۱۳۱۷ در مهدی‌شهر استان سمنان بود که در خانواده‌ای هنرمند پرورش یافت و همزمان با تحصیل در رشته نقاشی و تدریس این هنر به کودکان و نوجوانان، استاد اول بسیاری از نقاشان صاحب نام استان سمنان و کشور بود که امروز- چهارشنبه (۲۹ شهریور) دار فانی را وداع گفت.
درخشانی علاوه بر آموزش، خالق آثار فاخر و برتر کشور در رشته نقاشی با گرایش‌های مختلف بود. وی برادر مجید درخشانی آهنگساز و نوازنده تار و سه‌تار است.
محمد اسدی جوزانی
استاد محمد اسدی جوزانی از هنرمندان صاحب نام و نقاش انقلاب ۱۳ شهریور ماه به دلیل ایست قلبی در ۵۶ سالگی دار فانی را وداع گفت.
وی متولد سال ۱۳۴۶ در شهرری، دارای مدرک کارشناسی نقاشی از دانشگاه تهران و کارشناسی ارشد از دانشگاه تربیت مدرس بود.
زنده‌یاد اسدی جوزانی در چندین نمایشگاه داخلی و خارجی از جمله کشورهای بوسنی، آذربایجان، عراق، افغانستان و تاجیکستان شرکت کرده و هشت دوره داوری جشنواره هنرهای تجسمی بسیج را برعهده داشته است. این هنرمند فقید، نخستین تابلو نقاشی بسیاری از شهدای دفاع مقدس را پس از شهادت آنان ترسیم کرده است.
یزدان هوشور
یزدان هوشور معمار و شهرساز پیشکسوت ۱۴ شهریور در ۸۶ سالگی درگذشت.
زنده یاد هوشور متولد ۱۳۱۶ در تهران بود. وی سال ۱۳۴۳ مدرک کارشناسی ارشد معماری را از دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران دریافت کرد و سال ۱۳۴۵ دوره عالی شهرسازی را در این دانشکده طی کرد.
عضو هیات مدیره مهندسان مشاور معماری و محیط، عضو انجمن مفاخر معماری ایران، عضو هیات مدیره مؤسسه مطالعاتی جهان باغ ایرانیان، معاون مدیرکل فنی وزارت کشور، معاون عمرانی استانداری کرمان، عضو شورای صندوق مشترک شهرداری‌ها، مدرس مدعو دانشگاه آزاد واحد جنوب و مدرس مدعو موسسه آموزش عالی نهاوند از سوابق و مسئولیت‌های این معمار و شهرساز فقید است.
مدیر طرح جامع دانشگاه اراک، مدیر طرح دانشکده علوم پایه دانشگاه اراک، مدیر طرح کلیه ساختمان‌های آموزشی و غیرآموزشی پردیس دانشگاه اراک، مدیر طرح محوطه سازی دانشگاه اراک، مدیر طرح توسعه و عمران بندر لنگه و بندر گنگ، مدیر طرح جامع شهرستان بندر لنگه و مدیر طرح‌های تفصیلی بندر لنگه و بندرگنگ از فعالیت‌های حرفه‌ای زنده یاد هوشور است.
نادر ترکمن
نادر ترکمن هنرمند عرصه هنرهای تجسمی ۲۵ مهرماه دار فانی را وداع گفت.
مرحوم ترکمن، در زمره نقاشان گزیده‌کاری بود که با رویکردی نوجویانه به خلق ایده‌ها و معانی مختلف می‌پرداخت. این هنرمند فقید، تعلق خاطر خاصی به سنت‌ها، اساطیر و کهن‌الگوهای ایرانی داشت.
زنده‌یاد ترکمن، متولد ۱۳۴۰ در تهران بود. او تحصیلات خود را در هنرستان هنرهای زیبای تهران پشت سر گذاشت و سپس مدتی برای ادامه تحصیل، به خارج از کشور رفت و تحصیلات دانشگاهی خود را به اتمام رساند. وی آخرین بار در سال ۱۳۹۸ با نمایشگاه گروهی «هنر مارت» در نگارخانه سهراب حضور یافته بود.
همچنین واپسین نمایشگاه انفرادی این هنرمند که «سفری با کهن‌الگوها» نام داشت نیز سال ۱۳۹۵ در همین نگارخانه برگزار شد.
